In Liverpool ontwikkelde Diane Boyd samen met haar collega’s van de opleiding Early Years aan de John Moores University een raamwerk voor duurzaam werken in de kinderopvang. Wij mochten Diane een paar vragen stellen.
Hoe werken kinderdagverblijven in hun aanbod voor kinderen aan duurzaamheid?
Een belangrijke pijler van het raamwerk is dat de kinderen regelmatig op onderzoek kunnen gaan buiten de vier muren van de leefgroep. Is alles nog hetzelfde als bij de vorige uitstap? Wat was er toen anders? Wie zou er voor die verandering gezorgd hebben? Zo’n onderzoek van de omgeving maakt de seizoenen zichtbaar en voelbaar. Ook leren kinderen de invloed van mensen op hun omgeving kennen. Hoe komt het dat er vuil ligt aan de rand van de rivier?
Natuurlijk zijn dergelijke gesprekjes met peuters makkelijker te voeren dan met baby’s. Toch begrijpen ook jongere kinderen al heel wat en hun zintuigen gebruiken kunnen ze al van bij de geboorte. Als je hen de tijd en de ruimte geeft om dingen te bekijken en eraan te voelen, desnoods met jouw hulp,, kunnen baby’s heel wat ontdekken tijdens een uitstap.
Vraagt zo’n aanpak om specifieke kennis van begeleiders?
Niet per se, maar de deelnemende kinderdagverblijven besteden wel veel tijd aan reflectie. Het raamwerk neemt daarvoor de kinderrechten als uitgangspunt. Heb je de kinderen verteld wat je van plan bent? Mogen zij beslissingen nemen? Als een baby naar een rietstengel grijpt maar er niet bij kan, geef je hem dan toch de kans om aan de stengel te voelen of beslis jij wat de baby wel en niet mag aanraken? Door dergelijke vragen op te werpen, gaan begeleiders vanzelf nadenken over het perspectief van elk kind, over risico’s en uiteindelijk over de doelen voor duurzame ontwikkeling.
Hoe werk je aan minder voor de hand liggende duurzame ontwikkelingsdoelen, zoals partnerschappen en duurzame steden en gemeenschappen?
Daar hebben we een mooi voorbeeld van. Een kinderdagverblijf organiseerde onlangs een duurzaamheidscafé waarop de kinderen, hun ouders en grootouders welkom waren maar ook bewoners van het woonzorgcentrum in de buurt, lokale handelaren en bezoekers van de kerk vlakbij. De bezoekers konden koken met lokale groenten, kleren en speelgoed ruilen, herstellen of maken en vooral veel praten. Omdat verschillende generaties samenkwamen, werd er al snel uitgewisseld over de manier waarop gezinnen vroeger en nu hun dagelijkse leven organiseren: welk eten komt er op tafel, hoe verplaatsen mensen zich, welke kleren dragen ze? Deelnemers hielpen elkaar: lukte het je zelf niet om iets te herstellen, dan vond je vast iemand die dat wel kan. Alle deelnemers vonden het café zonder meer geslaagd. Daarom komt er gauw nog een, op een andere locatie. Zo kunnen de deelnemers gebouwen bezoeken die ze anders alleen aan de buitenkant zien. Wel willen de organisatoren de volgende keer rolpatronen doorbreken. Ze zijn dus op zoek naar mannen die komen koken, naaien en breien en naar vrouwen die spullen herstellen en speelgoed maken uit afvalmaterialen.
Zal heel Engeland het raamwerk gebruiken?
We hopen het, maar anders dan bij jullie vermeldt het Engelse pedagogische raamwerk ‘opvoeden voor een duurzame samenleving’ niet. Ook is er weinig aandacht voor autonomie en beslissingsrecht van kinderen, wat nochtans belangrijk is om in kinderdagverblijven aan duurzaamheid te werken. We doen ons best om zoveel mogelijk kinderdagverblijven over de streep te trekken om aan duurzaamheid te werken. Onze opleiding in Liverpool zet wel met volle overtuiging in op duurzaamheid. Al onze studenten werken ermee op hun stageplaatsen. Dat is al een mooi begin.
Meer weten?
Je kan de materialen die Diane en haar collega’s hebben ontwikkeld raadplegen op de website Early Childhood Education for Sustainability.
Ons expertisecentrum voert twee jaar lang een actieonderzoek uit over duurzaamheid in de kinderopvang.