Het Pedagogisch Raamwerk voor de kinderopvang van baby’s en peuters formuleert ‘opvoeden voor een duurzame samenleving’ als een van de uitgangspunten voor de kijk van kinderopvang op de samenleving. Ook beschouwt het raamwerk ‘bijdragen tot ecologisch bewustzijn’ als een van de bijdragen van kinderopvang aan de samenleving. Met die opdrachten sluit de Vlaamse kinderopvang aan bij een wereldwijde beweging. Hoe kwam die tot stand en wat kan ze betekenen voor de kinderopvang?
Een korte terugblik
In 1987 publiceerden de Verenigde Naties een rapport met als titel Onze gezamenlijke toekomst. Voorzitter van de commissie die het rapport schreef, was de toenmalige premier van Noorwegen, Gro Harlem Brundtland. Vaak is er dan ook sprake van het Brundtland-rapport. Het rapport behandelde de milieuproblemen en de armoede in grote delen van de wereld en besprak ook de niet-duurzame consumptie en productie van voedsel en goederen. Volgens dat rapport is een duurzame levensstijl een levensstijl die tegemoetkomt aan de noden van de mensen die nu leven en die ervoor zorgt dat ook de noden van toekomstige generaties vervuld kunnen worden. Om duurzaam te leven, zo stelde het rapport, moest je aandacht voor winst in evenwicht brengen met aandacht voor de planeet en voor mensen.
Een wereldwijd engagement
Sinds 1987 is er heel wat veranderd maar de bezorgdheid over de thema’s uit het Brundtland-rapport is er niet minder op geworden. Daarom bleven de Verenigde Naties werken aan strategieën om milieuproblemen en armoede te laten verdwijnen, waaronder de millenniumdoelstellingen die afliepen in 2015.
Op 1 januari 2016 lanceerden de Verenigde Naties een nieuwe strategie: de sustainable development goals. Ze formuleerden 17 doelen, die elk een eigen symbool kregen. Sommige doelen zijn erg concreet, zoals geen honger en schoon water en sanitair voor iedereen. Andere zijn een stuk algemener, zoals verantwoorde productie en consumptie. Wereldwijd engageren landen zich om de 17 doelen te verwezenlijken. Ook de Belgische en Vlaamse overheden hebben dat gedaan.
Het Brundtland-rapport hield een pleidooi om planeet, winst en mensen in evenwicht te houden. De sustainable development goals zetten die aanpak verder en formuleren eveneens grotere thema’s of pijlers waarop de doelen zijn gebaseerd. De thema’s planeet en mensen bleven en werden aangevuld met partnerschappen, vrede en waardigheid. De winst werd vervangen door welzijn, wat een heel ander perspectief geeft. Pas als de zes pijlers in evenwicht zijn, kan er echt sprake zijn van duurzame ontwikkeling.
Duurzame ontwikkelingsdoelen in de kinderopvang?
Wil de kinderopvang opvoeden voor een duurzame samenleving, dan kunnen de 17 doelen een leidraad vormen. Het spreekt voor zich dat een kinderdagverblijf niet kan zorgen voor schoon water voor iedereen. Maar juist daarom zijn de doelen wereldwijd gelanceerd: geen enkele organisatie kan ze alleen bereiken maar elke organisatie kan een steentje bijdragen.
Je kunt bijvoorbeeld vermijden om drinkwater te gebruiken om de moestuin of kamerplanten water te geven. Kinderen zullen snel opmerken dat je water uit een regenton voor andere dingen gebruikt dan water uit de kraan, ook als ze nog niet kunnen zeggen dat ze het verschil hebben gemerkt. Natuurlijk kun je ook vertellen waarom je dat water gebruikt voor de planten en niet om te drinken.
17 doelen, 1000 mogelijkheden
De 17 doelen vormen een handig houvast om na te denken over opvoeden voor een duurzame samenleving. En doordat de planeet een van de zes pijlers is, werk je meteen ook aan ecologisch bewustzijn. Toegegeven, het is een hele klus om alle 17 doelen onder de loep te nemen. Wil je ook nog eens nagaan of de zes pijlers goed in evenwicht zijn, dan krijg je nog meer werk. Maar zoals het voorbeeld met de regenton toont, kun je klein beginnen. En ongetwijfeld doe je al een en ander. Nodig je de peuters bijvoorbeeld uit om in de speelkeuken na te denken over mannelijke en vrouwelijke rollen? Dan is dat ‘opvoeden voor een duurzame samenleving’. Je werkt immers aan doel 5 gendergelijkheid.
Wij doen mee
In september 2017 start het Expertisecentrum Pedagogische Ondersteuning in Kinderopvang en School met een tweejarig onderzoeksproject over opvoeden voor een duurzame samenleving. Tussentijdse inzichten zullen we hier met plezier delen. In de nabije toekomst plannen we teksten over de vraag waarom het zinvol kan zijn om al in de kinderopvang te werken aan duurzame ontwikkeling, over interessante internationale voorbeelden en over plaatsgebonden leren als een manier om op te voeden voor een duurzame samenleving.